San Chao Pho Suea : Urban Renewal for coexistence and mitigating involuntary displacement from gentrification

โครงการฟื้นฟูพื้นที่พาณิชยกรรมย่านศาลเจ้าพ่อเสือเพื่อลดการไล่รื้อและส่งเสริมการอยู่ร่วมกันอย่างผสมผสาน

Conservation, Infrastructure, Redevelopment, Rehabilitation

โครงการฟื้นฟูพื้นที่พาณิชยกรรมย่านศาลเจ้าพ่อเสือเพื่อลดการไล่รื้อและส่งเสริมการอยู่ร่วมกันอย่างผสมผสาน เป็นโครงการที่เล็งเห็นประเด็นศึกษาจากปรากฏการณ์เจนทริฟิเคชั่น (Gentrification) หรือการแทนที่ของผู้คนอันเนื่องมาจากพลวัตการเปลี่ยนแปลงภายในเมืองในหลาย ๆ มิติโดยเฉพาะโครงการพัฒนาเมืองซึ่งดึงดูดนักลงทุนจากภายนอก โดยเฉพาะในพื้นที่เมืองเก่าที่ยังหลงเหลือมรดกวัฒนธรรมอยู่มาก มักมีโครงการฟื้นฟูพัฒนาเมืองที่มุ่งเน้นการกระตุ้นเศรษฐกิจมากเกินส่งผลให้เกิดการเสียสมดุลระหว่างเศรษฐกิจที่ดี ความเป็นอยู่ที่ดีกับสิทธิขั้นพื้นฐานในการอยู่อาศัยของผู้คนในพื้นที่

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงถูกจัดทำขึ้นเพื่อนำเสนอแนวทางในการพัฒนาเมืองที่มีการวางแผนเพื่อลดการไล่รื้อและส่งเสริมให้คนกลุ่มเก่าและกลุ่มใหม่อยู่ร่วมกันอย่างผสมผสานอย่างยั่งยืน โดยใช้กรุงรัตนโกสินทร์ ย่านศาลเจ้าพ่อเสือและบริเวณโดยรอบเป็นพื้นที่ศึกษาที่เกิดเจนทริฟิเคชั่นมาก่อนอันนำไปสู่การคาดการณ์ภาพอนาคตในการพัฒนาเพื่อรองรับการพัฒนาจากภาครัฐและเอกชน และนำเสนอแนวทางการอยู่ร่วมกันอย่างผสมผสานได้

Designer name

Thanapond

Methasan

Project Location

Bangkok, Thailand

Project Area

208,000

sq.m.

จากประเด็นการพัฒนาเกาะรัตนโกสินทร์ อย่างเช่น สายรถไฟฟ้าบนถนนราชดำเนิน จะทำให้เกิดการลงทุนจากภาคเอกชนและเกิดกระแสเม็ดเงินหมุนเวียน ทั้งจากการลงทุนและการท่องเที่ยวขึ้นซึ่งจะส่งผลให้มูลค่าที่ดินสูงขึ้นตามความต้องการของตลาดโดยเหตุผลเหล่านี้เป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดการเปลี่ยนแปลง เกิดการแทนที่ชุมชนเดิมได้ ด้วยโอกาสเสี่ยงจากแผนพัฒนาในอนาคต จึงเกิดเป็นเป้าหมายของโครงการ เพื่อลดโอกาสเสี่ยงที่คนในชุมชนเดิมย้ายออกด้วยความไม่เต็มใจ พร้อมกับการพัฒนาคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ของคนหลากหลายระดับ หลายช่วงวัยให้สามารถดำรงอยู่และประกอบอาชีพที่ดีขึ้นได้ในพื้นที่แห่งนี้ พร้อมมีการรองรับการพัฒนาจากกลุ่มคนใหม่ ๆ นอกพื้นที่ที่จะเข้ามาขับเคลื่อนเศรษฐกิจ

ด้วยตำแหน่งที่ตั้งของพื้นที่โครงการทำให้เกิดการคำนึงถึงประเด็นการอนุรักษ์ การออกแบบที่คำนึงถึงชุมชนเป็นหลักและการเติบโตทางเศรษฐกิจภายในพื้นที่ เมื่อผสมกับแนวทางในการพัฒนาตามเป้าหมายโครงการจึงผสมผสานแนวคิด Inclusive Old Town Neighborhood ที่มุ่งเน้นการผสมผสานในพื้นที่ ทั้งการใช้งานและคนที่อาศัยที่ หลากหลายรายได้ หลากหลายระดับและช่วงวัย (Mixed Use, Mixed Income, Mixed Age) ด้วยสภาพบริบทเดิมภายในพื้นที่ทำให้เกิดพื้นที่โครงการย่อยตามที่โล่งว่างหรืออาคารที่ไม่ใช้งานโดยมีแนวคิดการพัฒนาแต่ละพื้นที่ ได้แก่ 1. พื้นที่หมุนเวียนเปลี่ยนถ่าย 2. พื้นที่ฟูมฟักบ่มเพาะ 3. พื้นที่ส่งเสริมสืบสารวัฒนธรรม 4. พื้นที่ผสมผสานช่วงวัย ตัวอย่างพื้นที่โครงการบริเวณตรอกสาเกภายใต้ความคิด พื้นที่หมุนเวียนเปลี่ยนถ่าย ที่จะสร้างให้เกิดการใช้งานผสมผสาน ทั้งในด้านเศรษฐกิจที่จะเป็นแหล่งงานให้กับกลุ่มคนเปราะบางและไร้โอกาสในพื้นที่รวมถึงที่พักอาศัยที่สามารถรองรับคนได้หลายระดับ อย่างรูปแบบ Co-Kitchen หรือ Affordable Housing เป็นต้น โดยโครงการนี้ มีใจหลักในการพัฒนาด้วยกลไกที่ผลักดันเศรษฐกิจให้เติบโตควบคู่กับการพัฒนาที่จะช่วยให้คนในชุมชนเดิมและคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น พร้อมกับสร้างโอกาสในการเติบโตต่อไปได้ในพื้นที่จากการศึกษาของการรับมือต่อปรากฏการณ์เจนทริฟิเคชั่น (Gentrification) คือการใส่ Inclusive Idea ที่มีการผสมผสานการใช้งานและความหลากหลายของกลุ่มคน รวมทั้งสร้างความเหนียวแน่นทางสังคมให้กับพื้นที่จะช่วยลดโอกาสของการเกิดการแทนที่ขึ้นได้ แต่เนื่องด้วยมีประเด็นของราคาที่ดินเป็นส่วนสำคัญ ทำให้ภาครัฐต้องเข้ามาแทรกแซงตลาด และกระตุ้นให้เกิดกิจกรรมส่งเสริมต่อเศรษฐกิจที่กลุ่มคนเปราะบางเข้ามามีส่วนร่วมได้